Kiedy ktoś zada nam pytanie: dlaczego śpimy? Odpowiadamy zgodnie z naszą wiedzą, że sen potrzebny jest nam do regeneracji organizmu. Wydawałoby się więc, że sen powinien przychodzić naturalnie każdej nocy i pozwalać nam na odpoczynek. Niestety, na problemy z bezsennością cierpi już nawet 10% populacji (badania Amerykańskiej Akademii Medycyny Snu). Jakie mechanizmy odpowiadają za to, że nie możemy zasnąć, a każda kolejna bezsenna noc sprawia, że stajemy się coraz słabsi?
To, jak poważne mogą być konsekwencje braku snu pokazuje jednocześnie to, jak bardzo istotny jest sen dla prawidłowego działania naszego organizmu. Eksperymenty przeprowadzane na szczurach wykazały, że u tego gatunku potrzeba ok. 10 dni bez snu, aby doprowadzić zwierzę do zgonu. Mimo tego, że szczury zjadały więcej pokarmu niż zazwyczaj, nie powstrzymało to jednak ich śmierci. Nadal nie wiadomo, co było konkretnym determinantem śmierci, ale powiązanie braku snu ze zgonem jest oczywiste. U człowieka jedna bezsenna noc powoduje to, że przez kolejnych siedem dni funkcjonujemy gorzej niż wtedy, kiedy możemy się zregenerować śpiąc.
Czym jest i jak powinien wyglądać prawidłowy sen?
Sen to nic innego, jak stan fizjologiczny w którym bodźce zewnętrzne nie docierają do nas w takim stopniu, kiedy jesteśmy przytomni. Jesteśmy na nie niewrażliwi, nasza aktywność ruchowa spada to minimum (leżenie) oraz pojawiają się w naszym mózgu różnego rodzaju zmiany (co można zaobserwować wykorzystując możliwości badania elektroencefalograficznego). Sam proces decyzji dotyczącej tego czy organizm powinien jeszcze czuwać, czy może już zasypiać nie jest znany badaczom. Wiadomo jedynie, że jest wynik „konfliktu” w układzie nerwowym, gdzie pojawia się sytuacja, gdzie część komórek sygnalizuje sen, a część wciąż optuje za aktywnością. Jest to oczywiście niezwykle ogólny i skrócony opis tego, co dzieje się w organizmie zanim zaśniemy. Warto dodać, że prawidłowe funkcjonowanie snu wiąże się z naszym naturalnym, optymalnym rytmem dobowym, który pozwala nam maksymalnie wykorzystywać swoje możliwości, zarówno fizyczne, jak i psychiczne. Biologicznym elementem niezbędnym do prawidłowego zasypiania jest melatonina. Hormon, który produkowany jest przez jeden z najciekawszych i najbardziej zagadkowych organów w naszym ciele – szyszynkę. Osiemdziesiąt procent melatoniny wydzielane jest właśnie w nocy, a jej zadaniem jest regulowanie procesów biologicznych, które mają miejsce zarówno w dzień, jak i w nocy. Kiedy melatonina zachowuje swoją optymalną wartość nie mamy problemów ze snem i czujemy się po przebudzeniu wypoczęci i gotowi do działania. Zaburzenia w wydzielaniu melatoniny będą jednym ze źródeł problemów ze snem.
Dlaczego nie mogę spać?!
Bezsenność jest przedmiotem zainteresowania badaczy z różnych dziedzin na całym świecie. W ubiegłym roku można było przeczytać informację na temat tego, że odnaleziono 7 genów, które mogą być odpowiedzialne za problemy ze snem, których źródłem będą problemy w komunikacji pomiędzy neuronami. W badaniu wzięło udział prawie 114 tysięcy osób, dzięki którym udało się zauważyć, że wybrane geny są również odpowiedzialne za problemy emocjonalne, lęki czy nawet depresje. Wydaje się więc, że długie lata przekonań specjalistów o tym, że bezsenność ma podłoże jedynie psychiczne nie są już aktualne. Źródła problemów ze snem mogą być pojedynczymi czynnikami, ale również całymi zespołami czynników. Brak snu może być związany z trudnym okresem w życiu, zwiększoną ilością kortyzolu we krwi (hormonu stresu) czy efektem brania konkretnych leków. Często niezauważalnym powodem bezsenności jest właśnie stres. To przez niego pojawia się napięcie mięśniowe, wysokie ciśnienie krwi i szybsza praca serca, czyli objawy, które będą bezpośrednio wpływać na proces zaśnięcia. Warto zauważyć w tym miejscu, że jakość snu określana jest również na podstawie wartości okresu latencji. Latencja to czas, który liczymy od momentu, kiedy kładziemy się do łóżka do momentu zaśnięcia. Problemy z zasypianiem są jednymi z najczęściej występujących objawów bezsenności. Kiedy nie jest ona spowodowana złożonym mechanizmem np. w skutek przyjmowania leków (np. wybrane leki na depresje mogą powodować bezsenność) nieświadomie sami możemy napędzać machinę problemów z zaśnięciem. Nerwowe spoglądanie na zegarek, „zmuszanie się” do zaśnięcia, odliczanie godzin, które zostały nam do alarmu budzika i natłok myśli, które stresują nas jeszcze przed wydarzeniami dnia kolejnego sprawiają, że niejako na własne życzenie nie możemy zasnąć. Świadomość jakości snu oraz procesów czy czynników, które mogą powodować zaburzenia będzie dobrym krokiem do wyeliminowania problemów na tej płaszczyźnie. Jeżeli nasze trudności związane z zasypianiem czy przesypianiem całej nocy nie wymagają leczenia farmakologicznego, warto też sprawdzić jak działają naturalne sposoby na zaśnięcie. Wśród nich na pewno warto wymienić (i spróbować!) picie naparów z melisy i kozłka lekarskiego, które mają zdolność poprawiania jakości snu, stosowanie lawendowego olejku zapachowego czy akupunktury. Obowiązkową zasadą powinno stać się natomiast wietrzenie sypialni przed snem, ograniczenie kofeiny w ciągu dnia oraz unikanie wszelkiego rodzaju „pobudzaczy” w drugiej części dnia.
https://www.focus.pl/artykul/bezsennosc-robaka
https://nazdrowie.pl/artykul/farmacja/melatonina-czyli-hormon-snu/
https://www.focus.pl/artykul/skd-si-bierze-bezsenno
